نوروز، امر و نهی؛ آسیب‌ها و راهکارها

در قسمت اول از این یادداشت به موضوع امر و نهی به کودکان زیر هفت سال پرداختیم و در قسمت دوم، موضوع امر و نهی به کودکانِ بالای هفت سال بررسی شد. اکنون در این قسمت به آسیب‌ها و راهکارهایِ امر و نهی به کودکان خواهیم پرداخت.
 

زیاده­ روی در امر و نهی

اگر در امر و نهی زیاده‌روی کنیم ممکن است فرزندانمان دچار خودکم‌بینی شده و اعتمادبه‌نفس خود را از دست بدهند. چنین بچه‌هایی جرئت بروز دادن خلاقیت خود را نداشته و دوست دارند به جای آنکه روی پای خود بایستند، دنباله‌رو و تابع دیگران باشند. همچنین با زیاده‌روی در امر و نهی، ممکن است کودک به ستوه آمده و والدین خود را موجوداتی آزاردهنده و بی‌منطق ببینند. در چنین شرایطی ممکن است کودک از اطاعت والدین خود شانه خالی کند و مقابلشان بایستد. [1]

به گزارش ایرنا از ساینس، مطالعه محققان دانشگاه «میسوری» نشان می‌دهد، افرادی که والدینشان به آن‌ها در کودکی بسیار امر و نهی کرده بودند در بزرگ‌سالی بیش از دیگران از پدر و مادرشان سرپیچی می‌کردند. این مطالعه که بر روی بیش از 2000 کودک 10 تا 11 ساله صورت گرفت، نشان می‌دهد: والدینی که برای واداشتن کودکانشان به کارهای موردنظر خود از زور فیزیکی یا کلامی استفاده می‌کنند، به‌طور قابل‌توجهی رابطه‌شان با فرزندشان دست‌خوش تغییرات منفی می‌شود. پروفسور «جین ایسپا»، مسئول این مطالعه گفت: مهم‌ترین مسئله این است که همه چیز را باید به کودکان توضیح داد. وی افزود: هنگامی‌که می‌خواهید دستوری به کودکتان دهید که خوشایند او نیست، به جای اینکه به او بگویید همین است که من می‌گویم! باید برای آن‌ها توضیح داد که چرا می‌خواهید این کار را انجام دهد. بدیهی است با این کار هم رابطه والدین با کودک و هم اقتدار والدین حفظ می‌شود. [2]
 

دوستانه و آگاهی‌بخش

هر پدر و مادری به روشی خاص با فرزندش رفتار می‌کند. جدا از هر روشی که والدین برای خود انتخاب می‌کنند، نباید دائم به بچه‌هایشان امر و نهی کنند. چون این موضوع باعث می‌شود آن‌ها همین کار را با بچه‌های کوچک‌تر از خود بکنند و نتیجه بگیرند هر کس بزرگ‌تر و قدرتمندتر است می‌تواند به کوچک‌تر از خود دستور بدهد، یا حتی سر او داد بکشد. داشتن رفتار دوستانه و مدام امر و نهی نکردن، باعث می‌شود فرزندان به والدین خود حس نزدیکی و اعتماد بیشتری داشته باشند و همچنین بچه‌ها توجه بیشتری به حرف والدین خود نشان دهند. ولی وقتی مدام کودکان را از کاری منع یا به کاری تشویق می‌کنیم، آن‌ها نه‌تنها علاقه‌ای به شنیدن نصیحت‌های ما ندارند، بلکه انگیزه‌ای هم برای انجامشان نداشته و حتی گاهی دوست دارند برخلاف میل ما رفتار کنند. [3]
 

اگر «بایدِ پدر» همان «نبایدِ مادر» باشد، کودک گیج می‌شود

یک نکته مهم در زمینه ارائه بایدها و نبایدهای زندگی این است که پیش از اینکه شما به عنوان پدر و مادر فرزند خود را در معرض بایدها و نبایدها قرار بدهید، پیش خود به توافقی دراین‌باره برسید. به این معنا که بایدها و نبایدهای شما با همدیگر هماهنگ باشد، این‌طور نباشد که بایدِ پدر همان نبایدِ مادر باشد، طوری که مادر به فرزند خود بگوید باید این کار را انجام دهید و پدر در مواجهه با همان کار از واژه نباید استفاده کند. این نوع ناهماهنگی‌ها برای کودکان ما به ویژه در سال‌های آغازین گیج‌کننده است و آن‌ها را دچار سردرگمی می‌کند، بنابراین مهم است که روش‌های تربیتی ما به عنوان پدر و مادر همسویی داشته باشد.

نکته مهم دیگر دراین‌باره ثبات قدم شما در ارائه بایدها و نبایدهاست. با خود فکر می‌کنید این بایدی که من می‌خواهم به فرزند خود ارائه کنم آیا کاملاً به این نتیجه رسیده‌ام که یک باید است؟ گاهی ما والدینی را دیده‌ایم که به صورت مرتب بایدها و نبایدهای خود را عوض می‌کنند. کودک خود را تنبیه می‌کنند و بلافاصله احساس عذاب وجدان دارند و کودک خود را بغل می‌کنند و این سرد و گرم شدن‌های متوالی کودکان را آزار می‌دهد.

اگر شما تشخیص داده‌اید که کودک شما باید تنبیه شود - منظور تنبیه بدنی نیست - بسیار خب اجرایش کنید، اما چرا بلافاصله نظرتان برمی‌گردد و کودک را به‌شدت بغل می‌کنید؟ این کار باعث می‌شود که کودک بداند که شما اشتباه کرده‌اید و چون اشتباه کرده‌اید می‌خواهید با بغل کردن محکم، اشتباهتان را تصحیح کنید، بنابراین اعتماد خود را به درستی تصمیم‌های شما از دست خواهد داد. پس اگر می‌خواهید از بایدها و نبایدهای لفظی یا رفتاری استفاده کنید پیش از اینکه از این بایدها و نبایدها استفاده کنید کاملاً به نتیجه قطعی دراین‌باره برسید و به درستی تصمیم خود ایمان داشته باشید. [4]
 

راهکارهای آموزش آداب مهمانی به کودکان بالای هفت سال

احوال‌پرسی را به صورت عملی به کودکتان آموزش دهید. در گام اول باید از آموزش‌های مستقیم استفاده کرد؛ به‌عنوان‌مثال در این چند روز باقی‌مانده تا عید نوروز که ارتباط‌ها و تعاملاتی مانند مهمانی‌ها در کار نیست، مستقیماً و البته بدون سرزنش یا تمسخر کودک درباره شیوه صحیح تعامل با دیگران، با او صحبت و انتظارات خود را بیان کنید.

البته صرفاً منظور بیان خواسته‌تان نیست بلکه به صورت جزئی و با مثال برای او شرح دهید که در چه موقعیت‌هایی چه رفتارهایی موردنظر شماست. می‌توانید در قالب بازی، مهارت‌های برقراری تعامل صحیح را به او آموزش دهید. به‌طور مثال تصور کنید که باهم به یک مهمانی رفته‌اید و آنگاه رفتارهای درست را به‌دفعات و به نحوی که برای کودک لذت‌بخش باشد با او تمرین کنید. در حین آموزش، موقعیت‌های گوناگون را برای کودک تفکیک و رفتار مناسب با هر گروه سنی و شرایط مختلف را نیز معین کنید؛ زیرا گاه کودک از توانایی کافی برای درک تفاوت موقعیت‌های دوستانه و رسمی برخوردار نیست. قبل از ورود به موقعیت مهمانی، شرایط ویژه آن را برای کودک توصیف و تعامل‌های احتمالی را پیش‌بینی کنید و در صورت لزوم رفتاری را که مناسب موقعیت این مجلس خاص است، باهم مرور و تمرین کنید. همچنین باهم قراردادی تعیین کنید که اگر کودک به مواردی که شما تعیین کردید عمل کرد پاداش‌هایی را دریافت خواهد کرد. از همان ابتدا هدف‌های ایده آل گرایانه تعیین نکنید؛ به‌طور مثال می‌توان ابتدا فقط روی سلام و احوال‌پرسی تمرین کرد و در آینده پس از تثبیت یک رفتار ساده، رفتارهای پیچیده‌تر را به کودک آموزش داد. شاید یاددادن آداب معاشرت به بچه‌ها کار سختی باشد چون گاهی ناچار می‌شوید رفتارهای درست را بارها و بارها به فرزندتان گوشزد کنید. در ادامه مطالب با ما همراه باشید تا نکاتی را در خصوص آداب معاشرت‌هایی که فرزندان باید در موقعیت‌های مختلف رعایت کنند، برایتان بازگو کنیم.
 

ورود در جمع برای اولین‌بار

فرزندتان باید بداند وقتی برای نخستین‌بار وارد جمعی می‌شود، حتماً سلام کند، وگرنه دیگران او را نادیده می‌گیرند. به فرزندتان توضیح دهید وقتی می‌خواهد 2 نفر را به هم معرفی کند، اول شخص کوچک‌تر را به شخص بزرگ‌تر معرفی کند و برای شخص بزرگ‌تر یک لقب بیاورد؛ به‌طور مثال بگوید: آقای ...، این دوست من علی است.
 

در زمان غذا خوردن

فرزندتان باید بداند در زمان غذا خوردن لازم است صبر کند تا همه در بشقاب‌هایشان غذا بکشند و بعد شروع به خوردن کند.

چند توصیه کلی به والدین

1. از افعال مثبت به جای افعال منفی استفاده کنید؛ برای مثال به جای اینکه بگویید: این قدر بی‌ادب نباش، بگویید: مؤدب باش.
2. خونسرد باشید؛ چون زمانی که عصبانی می‌شوید و فریاد می‌زنید به خصوص در جمع‌های فامیلی، احترام خود را نزد فرزندتان از دست می‌دهید.
3. علاقه خود را به فرزندتان نشان دهید. وقتی خطایی از او سر می‌زند به او بگویید که چرا این کار اشتباه است و او را در آغوش بگیرید؛ چون شما با این کار صداقت و علاقه‌ای را که میانتان است، افزایش می‌دهید. سعی کنید زیاد سخت‌گیر و خشک نباشید. [5]

 

پی‌نوشت:
[1] - کتاب آیین شکوفایی،  نویسنده احمد نباتی، به نقل از پرتال هم اندیشی دینی
[2] - به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، کد خبر81489657
[3] - به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر ۶۱۹۰۶۰۰
[4] -مقاله آیا امر و نهی به کودک، نتیجه مثبت دارد؟ به نقل از سایت نی نی بان، کد 165904
[5] - مقاله آموزش آداب معاشرت به کودکان در دید و بازدیدهای نوروزی، پرتال سلامت نیوز، کد خبر 142343